Qorshaynta Wakhtiga, Fahmka Iyo Barashadda Diinta Q.9aad Ee Buuga Dhalinyarada Maanta W/Q: Mr.Hamse Bashe (Wiyeer Yare)

3.2.3 Tariikhayn/qorshayn (planning):- midda kale ee muhiimka u ah in qofka noloshiisu ujeeddo yeelato waxa weeye in nolosha mid nidaamsan laga dhigo oo wax walba qorshe loo yeelo; maxaa yeelay, marka la doonayo in hawl la qabto haddii marka hore intaan la guda gelin hawsha la sii dejiyo qorshihii lagu qaban lahaa hawshaas ka dib qabashadiisu way sahlanaanaysaa.

Tusaale ahaan haddii la doonayo in guri la dhiso ninka engineerka ahi marka hore waxuu sameeyaa wax la yidhaah planning qorshihii siduu u dhisi lahaa guriga iyo waxuu u baahan yahayba qalab, markaa ka dib ayuu ku dhaqaaqaa dhismaha guriga. Markaa waxaan leeyahay haddii aynnu doonayno inaynnu mustaqbalkeenna iyo mustaqbalka mujtamaceennaba dhisno waa inaynnu qorshaynaa waxa uu u baahan yahay iyo noociyadda mujtamaca aynnu doonayno inaynnu wax ka beddelo, uuna kala horraysiinaa arrimaha siday mudnaanta u kala leeyihiin, Soomaalidu waxay ku maahmaahdaa“oodo dhacmeed siday u kala sarreeyaanbaa loo kala guraa.”

Waa in dhibaatadu intay le’eg tahay la eego dabadeedna xalkii ku haboonaa loo raadiyo, haddii ay tahay mid dhaqaale ama mid siyaasadeed ama mid bulsho ama mid diimeedba. Waxa kale oo habboon in danta guud laga hor mariyo danta gaarka ah, qodobkan waxaan uuga jeedaa waa in daraaso la sameeyo intaan hawsha la guda gelin.

3.3.1     In Islaamka loo fahmo si qoto dheer:- qodobka Saddexaad waxa looga baahan yahay dhalinyarada maanta inay Islaamka si sax ah u fahmaan, taana waxaan uuga jeedaa maaha in la garto in cibaadaadka sida salaada, soonka,zakada, xajka iwm ay farad yihiin, kuwaas qof kastoo muslim ahiba wuu garanayaa ee waxaan uula jeedaa in loo fahmo Islaamka inuu yahay nidaam dhamays tiran oo wax walba koobaaya, wixii loo baahdana laga helaayo hadday noqoto dhaqaalaha ama siyaasada ama bulshada ama aqoonta ama xidhiidhka ka dhexeeya muslimiinta dhexdooda iyo ummadaha kaleba.waa in Islaamka loo fahmo inuu la jaan qaadi karo wakhti walba iyo ummad walba, taasina waa siday u fahmeen dadkii inaga horeeyay ee salafka ahaa,waa fahamkii gaadhsiiyay noloshooda heerkii uugu sareeyay mid aduunyo iyo mid aakhiraba.

Maaha in loo fahmo Islaamka mid ku eeg masaajidka iyo waxyaabaha shakhsiga ah (personal affairs) oonu shaqo ku lahayn nolosha inteeda kale.  Waxa kaloo looga baahanyay dhalinyarada Soomaaliyeed inay fahmaan afkaaraha kale ee dunida maanta ka jirta iyo waxa uu Islaamku kaga duwanyahay afkaarahaas cusub. Waayo qofkaan diintiisa iyo dhaqankiisa waxba ka aqoonini wax uu ka beddeli karaa ummaddiisa ma jirto, hadduu is yidhaah diin kale iyo dhaqan kale ku horumarina uuma suuroobayso waayo sida xaqiiqadu tahay ummadina kuma horumari karto diin iyo dhaqan ayna lahayn oo debedaha looga soo waariyee.

Hadalka oo kooban waa in Islaamka loo fahmo sida uu yahay ee aan loo fahmin sida reer galbeedka iyo war baahiyayaashodu ka sheegayaan ama sida dadka muslimka ah qaarkii ku dhaqmaan.

3.3.2.  Barashada Aqoon diin ku salaysan

Sidaynnu kor ku soo xusnay cilmigu waa waxyaabaha ummaduhu ku horumaraan la’aantiina aan meel lagaadhi karin. Diinteennuna qiime wayn ayay siisay cilmiga iyo dadka aqoonta lehba, ilaahay (swt) waxuu aayad quraana ku yidhi: -“Ilaahay waxa si dhab ah uuga cabsada culimada,” waa dadka aqoonta leh aayad kale ayaa waxay ahayd “ma simanyihiin ka wax yaqaan iyo ka aan waxba aqoonini”, dabcan jawaabtu waa maya ma sinna iskumana dhowa.

Nebiguna (NNKH) waxuu yidhi:- “cilmiga raadiya xoolka laga bilaabo ilaa intaa qabri ka gelaysaan”,waxa kale oo uu yidhi: -“qofka mu’minka ahi khayr uu maqlo kama dhergo ilaa uu ku eekaado (galo) jannada”.Waxa kale oo uu yidhi: - “xikmaddu waa baadida mu’minka meeshu ka helana isagaa u xaq leh inuu qaato”.

Halkan kuma soo koobi karno aayadaha iyo axaadiista ka hadlaysa fadliga cilmiga, markaa waxa loo baahanyahay waxa weeye in dhalinyaradu ku dadaasho cilmiga nooc kastuu noqdaba, weliba cilmiga casriga ah waa meel fiican laga gaadhaa si ummadda looga helo dad mutakhasisiin ah oo kaga fillaada baahida wixii loo baahdo, haddii taa la waayana waxa dhacaysa in ummadoo dhami dambiile noqdaan ilaa laga helaayo cid baahidaa ka saarta, taa waxaynnu ka qaadanaynaa fiqiga Islaamka, Sheekh Al-Islaam Inu Taymiya ilaahay ha u naxariistee ayaa yidhi: ummadda (muslimka ) haddii ay u baahato irbad markaa laga waayo cid taqaanna samaynta irbadda ummadda oo dhami waxay noqonaysaa dambiilayaal ilaa laga helaayo dad yaqaanna irbadda samaysteeda weliba sameeya wax ku filaada ummadda.

Maanta ummaddeennu wax kasta oo ay u baahataba waxay qasab ku noqotaa inay gaalo/reer galbeed u doonato. Markaa walaalayaal waxa loo baahanyahay dad aqoon yahan ah weliba aqoon sare leh maxaa yeelay dalkeenniii maanta waxuu u baahanyahay dad wax u qabta weliba dhinaca wax barashada faca soo kacaaya, haddaan imika wax loo qaban oon jaamacado iyo iskuullo loo furinna berritoole waxay noqonayaan dad aan aqoon lahayn waxayna halis gelinaysaa mustaqbalka Soomaaliyeed.

Tix-raac:

1.     Maan-maal buureed gurxan ----- Waa maxay dhalinyaronimadu.

La soco Q10aad ee Buuga “Dhalinyaradda Maanta” W/q: Hamse Wiyeer, wixii Talo iyo Tusaale ah iigusoo hagaaji Ciwaanka Xamse18@gmail.com Ama degalka aan Facebookga ku isticmaalo www.facebook.com/Wiyeeer

Ama Bookho barta Internetka Ee Qoraaga www.wiyeeryare.blogspot.com