Guurka
kadib Maxaa laga Rabaa Ninka Q.25aad Ee Buuga Dhalinyarada Maanta W/Q:
Mr.Hamse Bashe (Wiyeer Yare)
Sida uu imaam Abuu Xaamid Al-Gasaali (Eebbe ha’u naxariisto eh) ku
qoray kitaabkiisii (Ixyaa’ Culuumid-Diin), ninku kolka uu guursanayo, waxaa waajib
ku ah inuu fiiro u yeesho, ushana dhexda u qabto laba iyo toban arrimood oo
muhiim ah, kalana ah:
1.
Edeb
uu kula dhaqmo iyo dhibkeeduu u dulqaato:- Ninku kolka uu guursado waxaa laga doonayaa inuu wax ka
beddelo dhaqankiisa iyo akhlaaqdiisa, kana gudbo dhallinyaranimadii iyo
fowdadii uu ku noolaan jiray kolkuu naftiisa uun mas’uul ka ahaa, uuna is
dareensiiyo in fal kasta oo ka dhacaa uu saameynayo la-wadaagaha cusub ee
noloshiisa.
2.
Dulqaadka
oo uu ugu daro kaftan iyo faraciyaar:- Kaftanka iyo faracayaarku way farxad geliyaan dumarka, Rasuulkuna
(Sallallaahu calayhi wasallam) wuu la kaftami jiray haweenkiisa. Waxa la
weriyey inuu Rasuulku (Sallallaahu calayhi wasallam) la orotami jiray
Caa’ishah (RC) oo ay marna ka orodbadin jirtay, markuu asagu ka orodbadiyana
dhihi jiray tii hore u qaado. Haddaba ninka waxaa laga doonayaa in kolkuu
haweeneydiisa la joogo iska bi’iyo adadayga, ulana ciyaaro sidii inu carruur
yahay, kolkuuse ragga dhexjoogo muujiyo ragannimadii looga bartay.
3.
Inaanu
ku talaxtegin kaftanka iyo faricayaarka:- Waa inaanu jilayciisa iyo faracayaarkiisu noqon kuwii edebdarro
islaanta bara, gaarsiiyana heer ay isagiiba qiimayn weydo, maxaa yeelay wax
kasta oo xadkooda dhaafaa lidkooday isu beddelaan. Haddaba waa inuu (sida
dhakhtarkuba daawada ugu qiyaaso qofka uu dabiibayo) xaaskiisa u jilicsanaadaa,
ha yeeshee jeexdaa xuduud aanay ka gudbi karin, si aanay dembi ugu xambaarin
ama ragannimadiisa u xaqirin.
4.
Masayr
dhexdhexaad ah:- Waa inaanu ninku ka seexan arrimaha khatartooda leh, isla
markaasina waa inaanu ka shakiyin wax kasta, iskuna deyin inuu ka salgaaro
saqiir iyo kabiir. Rasuulku (Sallallaahu calayhi wasallam) kol uu safar
ka yimid welina aanu magaalada soogelin, waxa uu amar ku bixiyey inaan dumarka
habeennimo guryaha loo garaacin, laba nin oo amarkiisa ka tallaabsadayna kolkay
guryahoodii tageen waxay ku arkeen “wax aanay jecleysan”. Masayrku waa wax loo
baahan yahay, oo waa inaanu ninku u deyn inay wax waliba u dhacaan siday
doonaan. Bal ila eega xadiiskaan: Rasuulku (Sallallaahu calayhi wasallam)
waxa uu yiri: (Habeenkii la’i dheelmiyey waxaan Jannada ku arkay guri weyn ooy
daaraddiisa jaariyadi joogto, markaas baan iri: “Yaa iska leh gurigaan?”,
waxana la’i yiri: “Cumar baa iska leh”, kolkaas baan damcay inaan eego dhexdiisa,
waxase aan soo xusuustay masayrkaaga Cumarow). Markaasuu Cumar ooyay isagoo
leh: (Ma adigaan kaa masayrayaa Rasuulkii Allow). Diinteenna Islaamku waxa ay
qabtaa inaanay haweneydu gurigeeda ka bixin haddaanay ninkeeda amar ka haysan,
kolka ay baxaysana ay jirto arrin muhiim ah oo kalliftay bixitaankaasi.
5.
Marasho
iyo Masruuf dhexdhexaad ah:- Ninku waa inaanu xaaskiisa baahi iyo arrad ku dilin, isla
markaasina waa inaanu ku cayaarin maalka Eebbe siiyey. Ilaah waxa uu Aayaddiisa
ku yiri: (Cuna oo caba hana ku cayaarina, Eebbe ma jecla kuwa xoolohooda ku
cayaara eh) (Suurat Al-Israa:29). (Gacantaadana luqunta haku xiran hana wada
kala bixin). Micnaha Aayaddu waxa weeye, war bakhiilnimada badanna iska daa,
xoolahaagana bidix iyo midig ha’u daadin. Rasuulku (Sallallaahu calayhi
wasallam) wuxuu yiri: (Diinaar aad Eebbe jidkiis “Jihaad” ku bixisay,
diinaar aad Addoon xorayntiisa loogu haysto siisay, diinnaar aad ruux sabool ah
ku saddaqaysatay iyo diinaar aad xaaskaaga siisay, waxaa ugu ajar badan ka aad
xaaskaaga siisay). Xadiiska waxaa soo saaray Muslim waxaana laga weriyey Abuu
Hureyra.
6.
Baadhis
iyo barasho arrimaha la xidhiidha Caadada:- Waa inuu xaaskiisa baraa Caadada iyo waxyaabaha ka dhalan kara,
gaar ahaan kuwa la xidhiidha nadaafadda iyo salaadda siday u qallayn lahayd.
Waa inuu u sheegaa in hadduu dhiiggu ka istaago salaadda Maqrib kahor hal rakco
intii laga tukadaba ha noqotee, ay markaasi waajib ku tahay inay qallayso
salaaddii Duhur iyo tii Casir ee tegey, hadduu dhiiggu ka joogsadana salaadda
Subax waxyar kahor ay markaasi waajib ku tahay inay qallayso salaaddii Maqrib
iyo tii Cishe labadaba. Haddii haddaba ninku aanu hawlahaasi garanayn waa inuu
culimada soo weydiiyaa dabeetana iyada gaarsiiyaa amaba ay labadoodu isu
raacaan, marnabase lama oggola inay keligeed iska baxdo iyadoon amar
isaga ka haysan. Waxa kale oo jira in dadka aqoontoodu gaaban tahay qaarkood ay
khuraafaad iyo kutiri-kuteen ka aaminsan yihiin dhiigga Caadada, waxyaabahaasi
oo dhanna waa inuu kala dagaallamaa xaaskiisa.
7.
Dumarka
badan oo uu caddaalad wax ugu qaybiyo:- Ninku hadduu dhowr xaas qabo, waa inuu si caddaaladi ku jirto wax
ugu qaybiyo. Kolkuu dal kale amaba deegaan kale u safrayo, doonayana inuu mid
kamid ah dumarkiisa sii kaxaysto, waa inuu u qori tuuraa sida uu Rasuulkuba (Sallallaahu
calayhi wasallam) yeeli jiray. Haddii habeen uu middood la baryi lahaa ka
baaqdana, waxa ku waajib ah inuu dib uga gudo. Rasuulkeenna suubbani (Sallallaahu
calayhi wasallam) kolkuu xanuunsanaa ooy ajashiisii soo dhowaatay, waxaa
lagu wareejin jiray oo uu midba habeen la baryi jiray dumarkiisa, inkastoo uu
Caa’ishah ugu jeclaa. Isagoo xaalkiisu sidaa yahay buu maalin weydiiyey
dumarkii: (Xaggeen ahay berrito?), markaas midbaa garatay ulajeeddadiisa oo
tiri: “Wuxuuu doonayaa inuu idin weydiiyo maalintii Caa’ishah waa goorma”.
Haweenkii kolkaas bay yiraahdeen: “Rasuulkii Allow idan baan kuu siinnay inaad
guriga Caa’ishah iska joogto maxaa yeelay waa kugu dhib in habeen walba meel
laguu xambaaro”, markaas buu yiri: “Ma raalli baad ka tihiin sidaas”, say
yiraahdeen: “Haah”, markaas buu yiri: “Ii duwa gurigii Caa’isho”.
LASOCO
QAYBTA XIGTA
Tix-raac: Qoraal iyo warbixino hore
looga qoray mawduucan
La soco Q26aad ee Buuga
“Dhalinyaradda Maanta” W/q: Hamse Wiyeer, wixii Talo iyo Tusaale ah iigusoo
hagaaji Ciwaanka Xamse18@gmail.com Ama degalka aan Facebookga
ku isticmaalo www.facebook.com/Wiyeeer
.png)
.png)
0 Comments